Eski Hazine Bakanı Nurettin Nebati’nin ‘istihdam yaratacak’ diye dağıttığı düşük faizli kredileri alan şirketlerin, bu paralarla fabrika yatırımı yapmak yerine döviz varlıklarını arttırdığı sav edildi.
10Haber.net’te yer alan habere nazaran, Merkez Bankası’nın yaptığı bir araştırma, 2022’nin birinci 6 ayında kredi/satış oranını artıran şirketlerin net döviz alımının yüzde 773 arttığını gösterdi.
Bu son yaşadığımız derin ekonomik makus idare krizinin art planında, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘Faiz sebep, enflasyon sonuçtur’ diye özetlenebilecek kendine has iktisat teorisi var. Bu teoriyi hayata geçirmek ise iki teknisyene, eski Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu ve eski Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’ye ait.
Merkez Bankası’nın siyaset faizi, 2021 Mart ayında Naci Ağbal vazifeden alınıp yerine Şahap Kavcıoğlu getirildiğinde yüzde 19’du. O sırada Türkiye’de enflasyon da yüzde 20’ler düzeyindeydi. Kavcıoğlu misyona geldikten sonra aylarca faize dokunmadı fakat sonbaharda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın baskısıyla faiz oranı düşürülmeye başlandı. Bunun sonucunda TL süratle paha kaybetti.
Bu ortada Hazine Bakanlığı’ndan da Lütfi Elvan vazifeden alındı, yerine Nurettin Nebati bakan olarak atandı. Nebati, bakan olduktan sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç’ teorisini bir iktisat teorisine çevirmeye çalıştı, bu istikamette birtakım sunumlar elden ele dolaştı.
Bu gayeyle İstanbul’da yapılan bir bilimsel toplantıda Nebati’nin ‘Neo klsasik iktisat fikrinden epistemolojik bir kopuş temsil eden hederodoks yaklaşımı benimsedik’ sözleri herkesin hafızasına kazındı.
Nebati ve arkadaşlarının teorisine nazaran şirketlere düşük faizle kredi verilecek, bu sayede onlar çok yatırım yapıp üretecek ve iktisat de cari fazla verir hale gelip iktisat kurtulacak, Türkiye de cennet olacak ve bütün dünyaya geçerli yegane iktisat teorisinin ortodoks yaklaşımlar ismi verilen uygulamalar olmadığını gösterecekti.
Para yağmuru ve sonuçları Bu maksatla harikulade bir kredi genişlemesine gidildi, gerek KGF garantisi verilen kredilerde gerek öbür ticari kredilerde enflasyona nazaran son derece düşük faiz oranlarıyla şirketler bölümüne bilhassa kamu bankaları üzerinden para yağdırıldı.
Ama bugün Merkez Bankası’nın araştırma ünitesinin yaptığı bir araştırmadan görüyoruz, şirketler aldıkları bu ucuz kredileri yatırıma dönüştürmemiş, onun yerine gidip bankadan döviz almış.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın, Tarık Alperen Er, Aykut Şengül, İbrahim Yarba imzalı ‘Ani Kredi Büyümesi ve Firma Davranışı: Bir Hadise Analizi’ araştırmasına nazaran, 2022’nin birinci 6 ayında, kredi/satış oranını artıran şirketlerin net döviz alımı yüzde 773 arttı.
Kredi genişlemesinin sonuçlarından biri, döviz fiyatının süratli artması ve bu ortada enflasyonun gerçek bir patlama yaşamasıydı. Türkiye, 2022 yılı içinde yüzde 85 tüketici enflasyonunu gördü. Araştırmaya nazaran kredi/satış oranını artıran şirketlerin bir evvelki yılın birebir periyoduna nazaran net satışları yüzde 120 artarken, azaltanların satışları ise yüzde 152 oranında arttı.
İki kümenin ithalat ve ihracatında değerli bir farklılaşma görülmezken ucuz kredinin nimetlerinden faydalanmayı tercih edenlerin net döviz alımında yüzde 773 üzere harikulâde bir artış görülürken, kredi/satış oranını azaltanların döviz alımında ise yüzde 151 üzere daha makul oranda bir artış oldu.
Veriler Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerde kullanımı denetlenmedikçe çok ve seçici olmayan kredi büyümesinin beklenen sonuçları vermediğini teyit ediyor.
Merkez Bankası’nın yaptığı araştırmada kredilerdeki ‘aşırı’ büyümenin fiyat istikrarı ve finansal istikrarda bozulmalara yol açarak ekonomiyi dış şoklara karşı savunmasız hale getirdiği de vurgulanıyor.
Araştırmada Türkiye’de 2022 yılının birinci yarısında Türk lirası (TL) cinsi şirket kredilerinin sürükleyicisi olduğu kıymetli bir kredi genişlemesi yaşandığı belirtilerek TL cinsi şirket kredilerinde 13 haftalık kredi büyümesinin mayıs ayında yıllık bazda yüzde 140’a yükseldiği vurgulandı.
Araştırmada “Daha fazla kredi kullanan KOBİ’lerin ithalat, yurt içi girdi alımı, vadesinden evvel yabancı para cinsi borç kapatma ve net döviz alımlarını artırdığı, daha fazla kredi kullanan büyük şirketlerin ise döviz alımlarını artırma eğiliminde olduğu görülmektedir” sözlerine yer verildi.’
Ani Kredi Büyümesi ve Firma Davranışı: Bir Hadise Analizi’ araştırmasına nazaran büyük şirketlerde de ihracat dışında KOBİ’lere benzeri bir manzara var.
İhracat performanslarında KOBİ’lerde istatiksel olarak manalı bir farklılaşma bulunmazken, daha fazla kredi kullanan büyük şirketlerin daha az kullanan büyük şirketlere nazaran ihracat performanslarının daha düşük olduğu dikkat çekiyor.
Fazla kredi kullanan büyük şirketlerin net satışlarını bir evvelki periyoda nazaran yüzde 13,7, ihracatlarını ise yüzde 26,6 azalttıkları görülüyor.
İthalat, yurt içi girdi alımı ve YP borç kapama değişimlerinde ise istatistiksel olarak manalı bir sonuç bulunmazken, daha fazla kredi kullanan büyük şirketlerin net döviz alımlarını daha az kredi kullanan büyük şirketlere nazaran ortalamada yaklaşık 1,23 milyon ABD doları daha fazla artırdıkları görülmüş.
Sonuçlar, daha fazla kredi kullanan gerek büyük şirketlerin gerekse KOBİ’lerin daha az kredi kullananlara nazaran net satışlarının bariz seviyede az olduğu görülüyor.
